Tanzimat döneminden itibaren Batılılaşma düşüncesi Türk siyasi hayatında ön plana çıkmaya başladı.Bu durum, Osmanlı sarayı, sivil-asker bürokrasisi ve aydınları tarafından Osmanlı'nın Batı karşısındaki geri kalmışlığının algılanmasından kaynaklanıyordu.
1839'da Tanzimat Fermanı'nın ilanıyla birlikte bu algıya dayanan yeni bir anlayış Osmanlı aydınının düşün dünyasına yerleşmeye başladı.
Tanzimat Dönemi'nin ünlü devlet adamlarından Keçecizade Fuat Paşa, yeni dönem aydınının tipik bir örneğidir.
Doğan Avcıoğlu ve Sina Akşin'in yayınlarında şu sözlerin Keçecizade Fuat Paşa'ya ait olduğu rivayet edilir:
"Bir devlette iki kuvvet olur. Biri yukarıdan, biri aşağıdan gelir. Bizim ülkemizde yukarıdan gelen kuvvet (padişah) cümlemizi eziyor. Aşağıdan ise bir kuvvet hasıl etmeye imkan yoktur. Bunun için pabuççu muştası gibi yandan bir kuvvet almaya muhtacız. O kuvvet de sefaretlerdir."
* * *
Pabuççu muştası ne demek?
Ayakkabıcının işini daha iyi yapabilmek için ayakkabısını dayadığı metal düzenek...
Yani Keçecizade Fuat Paşa, ülkedeki yaşananlardan memnun değil. Padişahın baskısından söz ediyor. Ancak toplum düzleminde de bu durumu değiştirecek bir dinamik bulamıyor. Doğal olarak dışarıya bakıyor. Bir ayakkabıcının ayakkabısını daha iyi yapabilmek için yandan bir metal düzenek yardımı alması gibi, Fuat Paşa da iç değişim sürecini gerçekleştirebilmek için Batı'nın desteğinin aranmasını öneriyor.
Fuat Paşa'nın muştası Batı!...
...Fuat Paşa'nın bir başka lakabı da Nekre. Nekre, nükteci, güldürücü demek...
Ancak Fuat Paşa'nın sözleri bir nükteden ibaret değil. Yaşadığı dönem Osmanlı aydınının temel çelişkisini gösteren acı verici sözler.
* * *
Peki Keçecizade Fuat Paşa'nın sözleri tarihin tozlu yapraklarında mı kaldı?
Bugünden bakıldığında ayıplanıyor mu, eleştiriliyor mu?
Ne kadar acı verici ki, bugün kendine aydın sıfatını layık gören kişilerinin büyük bir kısmının prototipi Keçecizade Fuat Paşa.
Gazetelerimiz, televizyon programlarımız, Fuat Paşa'nın önerisini tekrarlayıp duranlarla dolu...
Sağa dönsen de sola dönsen de Fuat Paşalarla çarpışıyorsun...
* * *
İyi de neden?
Sahi, bu ülkenin insanları çağdaşlaşmanın gerçek yolunu Mustafa Kemal'den öğrenmemiş miydi zamanında?..
Sahi, bizler Tanzimat Batılılaşması'nın ardından bir Atatürk Çağdaşlaşması yaşamamış mıydık?
(Haber Ekspres,20 Nisan 2010)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder